सेन्सेक्स, जो संवेदनशील निर्देशांकासाठी लहान आहे, हा शेअर बाजार निर्देशांक आहे जो बॉम्बे स्टॉक एक्स्चेंजवर सूचीबद्ध असलेल्या पहिल्या 30 कंपन्यांच्या कामगिरीचा मागोवा घेतो. (BSE). या कंपन्या बाजार भांडवलीकरणाच्या आधारे निवडल्या जातात आणि विविध प्रकारच्या उद्योगांचे प्रतिनिधित्व करतात. सेन्सेक्स हा भारतीय शेअर बाजारासाठी एक बेंचमार्क निर्देशांक मानला जातो आणि त्याचा वापर देशाच्या अर्थव्यवस्थेचे एकूण आरोग्य आणि दिशा मोजण्यासाठी केला जातो.
बॉम्बे स्टॉक एक्स्चेंजची (बी. एस. ई.) स्थापना 1875 साली झाली आणि ते आशियातील सर्वात जुने स्टॉक एक्स्चेंज आहे. सेन्सेक्सची गणना पहिल्यांदा 1 जानेवारी 1986 रोजी 100 च्या बेस व्हॅल्यूसह करण्यात आली. तेव्हापासून, त्यात लक्षणीय वाढ झाली आहे आणि आता तो भारतातील सर्वात मोठ्या प्रमाणात अनुसरल्या जाणाऱ्या शेअर बाजार निर्देशांकांपैकी एक आहे. सेन्सेक्सने बाजारपेठेतील विविध चढउतार आणि आर्थिक सुधारणांचा सामना केला आहे, ज्यामुळे भारतीय समभागांच्या गुंतागुंतीच्या जगात नेव्हिगेट करू इच्छिणाऱ्या गुंतवणूकदारांसाठी तो एक विश्वासार्ह सूचक बनला आहे.हा निर्देशांक पहिल्यांदा 1986 मध्ये संकलित करण्यात आला होता. tab
भारतीय शेअर बाजारात सेन्सेक्सचा उद्देश आणि महत्त्व – भारतीय शेअर बाजाराची एकूण कामगिरी मोजण्यात गुंतवणूकदारांना मदत करण्यात सेन्सेक्स महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतो. हे विविध क्षेत्रांचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या बीएसईवर सूचीबद्ध झालेल्या पहिल्या 30 कंपन्यांचा स्नॅपशॉट प्रदान करते. हा निर्देशांक गुंतवणूकदारांना बाजाराच्या सामान्य प्रवृत्तीचा मागोवा घेण्यास आणि त्याच्या हालचालींच्या आधारे धोरणात्मक निर्णय घेण्यास मदत करतो. याव्यतिरिक्त, सेन्सेक्स विविध वित्तीय उत्पादनांसाठी एक मापदंड म्हणून वापरला जातो आणि भारताच्या आर्थिक स्थितीचे प्रमुख सूचक म्हणून काम करतो. एकंदरीत, गुंतवणूकदारांना मार्गदर्शन करण्यात आणि भारतातील गुंतवणुकीच्या परिदृश्याला आकार देण्यात सेन्सेक्स महत्त्वाची भूमिका बजावते.
II. सेन्सेक्सची रचना
निर्देशांकात समाविष्ट असलेल्या कंपन्या त्यांच्या संबंधित उद्योगांमध्ये अग्रेसर मानल्या जातात आणि बाजाराच्या एकूण कामगिरीचे विश्वासार्ह निर्देशक म्हणून त्यांच्याकडे पाहिले जाते. भारतीय अर्थव्यवस्था आणि शेअर बाजाराची बदलती गतिशीलता अचूकपणे प्रतिबिंबित होते हे सुनिश्चित करण्यासाठी सेन्सेक्सच्या रचनेचा वेळोवेळी आढावा घेतला जातो. ही काळजीपूर्वक निवड प्रक्रिया हे सुनिश्चित करते की भारतीय शेअर बाजाराच्या गुंतागुंतींचे विश्लेषण आणि मार्गक्रमण करू इच्छिणाऱ्या गुंतवणूकदारांसाठी सेन्सेक्स हे एक मौल्यवान साधन राहील.
बाजार भांडवल-किंवा कंपनीच्या थकबाकी असलेल्या समभागांचे एकूण मूल्य, हा सेन्सेक्समध्ये कोणत्या कंपन्यांचा समावेश आहे हे ठरवण्याचा एक महत्त्वाचा घटक आहे. तरलता, किंवा ज्या सहजतेने रोखे त्याच्या किंमतीत लक्षणीय बदल न करता खरेदी किंवा विकले जाऊ शकतात, ते देखील महत्त्वाचे आहे कारण ते हे सुनिश्चित करते की निर्देशांक बाजारातील परिस्थिती अचूकपणे प्रतिबिंबित करतो. व्यापाराची वारंवारता, किंवा दिलेल्या कालावधीत रोखे किती वेळा विकत घेतले आणि विकले जातात, हा सेन्सेक्सची रचना निश्चित करण्यात मदत करणारा आणखी एक घटक आहे. याव्यतिरिक्त, निर्देशांक वैविध्यपूर्ण आहे आणि कोणत्याही एका उद्योगावर जास्त अवलंबून नाही हे सुनिश्चित करण्यासाठी क्षेत्राचे प्रतिनिधित्व महत्त्वपूर्ण आहे.
बाजार भांडवल आणि व्यापार वारंवारतेसह तरलता, सेन्सेक्सची स्थिरता आणि अचूकता राखण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. जास्त तरलता असलेल्या कंपन्यांचा निर्देशांकात समावेश होण्याची शक्यता जास्त असते कारण त्यांचा अधिक सक्रियपणे व्यापार होतो आणि बाजारपेठेच्या परिस्थितीचे अधिक चांगले प्रतिनिधित्व करतात. या घटकांचा विचार करून, सेन्सेक्स भारतीय शेअर बाजाराबाबत सर्वसमावेशक आणि संतुलित दृष्टीकोन प्रदान करण्यास सक्षम आहे, ज्यामुळे गुंतवणूकदार आणि विश्लेषकांसाठी ते एक मौल्यवान साधन बनते.
उद्योगाचे प्रतिनिधित्व-हा आणखी एक महत्त्वाचा घटक आहे जो सेन्सेक्स तयार करताना विचारात घेतला जातो. तंत्रज्ञान, आरोग्यसेवा, वित्त आणि उत्पादन यासारख्या विविध उद्योगांमधील कंपन्यांचा समावेश करून हा निर्देशांक भारतीय अर्थव्यवस्थेची एकूण कामगिरी प्रतिबिंबित करण्यास सक्षम आहे. या विविधतेमुळे कोणत्याही एका उद्योगाच्या कामगिरीचा संपूर्ण निर्देशांकावरील परिणाम कमी होण्यास मदत होते, ज्यामुळे तो बाजारपेठेतील चढउतारांसाठी अधिक लवचिक बनतो. याव्यतिरिक्त, विविध क्षेत्रांतील कंपन्यांचा समावेश करून, सेन्सेक्स गुंतवणूकदारांना भारतीय बाजारपेठेतील संधी आणि जोखमींचे अधिक अचूक चित्र प्रदान करतो.